Co to jest stres i jak wpływa na zdrowie?

Trudno sobie dzisiaj wyobrazić życie bez stresu. Jednak czy jego nadmiar w codzienności to wada tylko XXI wieku? Stres – jako reakcja organizmu na niekorzystne okoliczności zewnętrzne – towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Wraz z rozwojem zmieniają się tylko czynniki, które ten stres powodują. Dziś stresuje nas szybkie tempo życia, deadliny, łączenie obowiązków zawodowych z prywatnymi i presja na bycie najlepszym i jeszcze bardziej efektywnym. Co to jest stres, co powoduje stres oraz jak stres wpływa na zdrowie – to pytania, na które znajdziesz odpowiedź w dalszej części artykułu.

Co to jest stres? – definicja stresu

Słownik języka polskiego definiuje stres jako „stan wzmożonego napięcia nerwowego, będący reakcją na działanie negatywnych bodźców fizycznych lub psychicznych”¹. I bądźmy szczerzy – nie jest to stan mile widziany przez większość z nas. Warto sobie jednak zadać pytanie: czy stres to oby na pewno zawsze „przypadłość”?

Media co chwilę atakują nas informacjami o tym, do czego może doprowadzić długotrwały stres. Dużo mniej mówi się o jego dobrej stronie, czyli o tym, że z założenia powinien nam pomóc przetrwać w sytuacji zagrożenia – również życia. Problem polega na tym, że to, co nasz mózg interpretuje jako „zagrożenie życia”, znacznie odbiega od niebezpieczeństw, które kiedyś czyhały na naszych przodków.
Jeśli zaś weźmiemy pod uwagę ilość tych „zagrożeń”, okazuje się, że wielu z nas żyje w nieustannym napięciu. Nasze organizmy są przeciążone i chociaż dają pewne sygnały alarmowe, to wiele nadużyć może wyjść dopiero po dłuższym czasie.

Zdecydowanie lepiej nie sprawdzać na sobie, do czego prowadzi przewlekły stres i zawczasu zadbać o balans w życiu. Pomocna może być tutaj świadomość tego, co właściwie dzieje się w ciele, które doświadcza stresu. Przyjrzyjmy się zatem.

Co powoduje stres?

To, w jaki sposób przeżywamy stres oraz jakie czynniki go wywołują, to kwestia w dużej mierze indywidualna. Nasze reakcje na trudne sytuacje są wypadkową wielu czynników – m. in. naszych doświadczeń, sposobu wychowania, a nawet środowiska i kultury, w jakich żyjemy. Możemy jednak wskazać parę sytuacji, które są źródłem stresu dla większości ludzi. Za stresory – czyli czynniki stresogenne – możemy uznać na przykład:

• konflikty,
• traumy
• choroby,
• wypadki,
• naruszanie osobistych granic,
• przemęczenie (fizyczne i/lub psychiczne).

Każdy organizm jest inny, dlatego też w różny sposób przeżywamy „epizody” stresowe. Dotyczy to zarówno sfery emocjonalnej, jak i fizycznej. Istotne są czynniki genetyczne i wpływ środowiska. Jedna osoba będzie pod jego wpływem nadmiernie pobudzona (czasami wręcz agresywna), inna będzie wykazywać tendencję do wycofywania się i szybko opadnie z sił.

Stres jest szkodliwy na wielu płaszczyznach. Zdarza się, że uniemożliwia prawidłowy sen, prowadząc do chronicznego zmęczenia. Zaburza gospodarkę wodną i odpowiednie odżywianie, przez co odbija się negatywnie na masie ciała. Ma wpływ na powstawanie chorób psychicznych. Warto być świadomym niepokojących wyników badań. Szacuje się, że 5 minut stresu to 8 godzin spustoszenia w organizmie. Jeśli więc żyjesz pod nieustanną presją, wydaje Ci się, że całkiem dobrze sobie radzisz z takim trybem życia, a mimo to zastanawiasz się, dlaczego ciągle źle się czujesz, to weź sobie do serca poprzednie zdanie.

Jak stres wpływa na zdrowie?

Z punktu widzenia fizycznego, stres jest bardzo kosztownym dla organizmu zjawiskiem. Wpływa na wiele układów i pochłania mnóstwo energii. Jak stres wpływa na organizm? Oto lista obszarów, których szczególnie dotyka, oraz dolegliwości, jakie wywołuje:

Autonomiczny układ nerwowy (AUN)

Stres aktywuje układ współczulny i przywspółczulny, które składają się na AUN. To właśnie one są odpowiedzialne za – niezależną od naszej świadomości – kontrolę działania narządów wewnętrznych. Dziś wiemy, że AUN wiąże funkcje tych narządów z emocjami oraz zachowaniem. Pozwala to na dostosowanie się organizmu do zmieniających się warunków świata zewnętrznego i wewnętrznego.

Układ hormonalny

W roli głównej występuje tu kortyzol – potocznie znany jako „hormon stresu”. W normalnych warunkach hormon ten działa mobilizująco na organizm. Kiedy doświadczamy wysokiego poziomu stresu, jest on uwalniany w dużych ilościach, co powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi. Organizm stara się wyrównać ten stan poprzez produkcję większej ilości insuliny. To z kolei może doprowadzić do powstania cukrzycy. Błędne koło.

Zbyt wysokie stężenie kortyzolu może się też negatywnie odbić na hormonie wzrostu i przeszkodzić w prawidłowym rozwoju młodej osoby.

Układ pokarmowy

Oprócz zaburzania gospodarki cukrowej, nadmierny stres hamuje wydzielanie soku żołądkowego. To dlatego ludzie doświadczający stresu, zwłaszcza długotrwałego, cierpią na bóle żołądka, wrzody lub biegunki. Zespół jelita drażliwego również może być efektem przewlekłego stresu.

Układ odpornościowy

Kolejnym negatywnym skutkiem podwyższonego kortyzolu może być obniżenie ilości komórek odpornościowych. Co gorsza, ten mechanizm działa w dwie strony – infekcja wirusowa powoduje zwiększony poziom kortyzolu, a wyższy poziom kortyzolu zwiększa podatność organizmu na zakażenia.

Układ ruchu

Za sprawą „hormonu stresu” naczynia krwionośne ulegają zwężeniu, a serce zaczyna szybciej bić. Wzrasta ciśnienie. Z kości uwalniany jest wapń, co pozwala na prawidłowy skurcz mięśni. Wszystkie te działania mają przygotować organizm do walki bądź ucieczki. I wszystko w porządku, jeśli dzieje się to sporadycznie. W przeciwnym razie – bóle pleców, brzucha, skurcze, zaburzenia czucia, obrzęki, podatność na złamania oraz ogólne osłabienie lub drżenie mięśni – to kolejne przykłady tego, do czego jest w stanie doprowadzić przewlekły stres.

Dodatkowo – przewlekłe skurcze mogą być powodem kłucia w klatce piersiowej. Istnieje nawet ryzyko, że osoba doświadczająca zbyt wysokiego poziomu stresu, zachoruje na nerwicę wegetatywną.

Skoro wiesz już, jak niebezpieczny jest dla naszego zdrowia stres, skupmy się na profilaktyce. Zobacz, jak możesz przeciwdziałać stresowi i nie dopuścić do pojawienia się i rozwoju wyżej wspomnianych problemów.

Jak opanować stres?

Istnieje szereg sposobów, które mogą Ci pomóc w zwalczaniu stresu. Zwykle wymagają one wdrożenia do życia pewnych zachowań na stałe, ale zdecydowanie są warte podjęcia tego wysiłku. Co więcej – po wytworzeniu odpowiedniego nawyku, może się okazać, że czujemy się tak świetnie, że zacznie nam on sprawiać przyjemność.

Przykłady dobroczynnych działań:

• odpowiednia ilość snu – więcej informacji znajdziesz we wpisie: „Co to jest sen?” oraz „Dlaczego sen jest ważny?”;
• ograniczenie kofeiny;
• odpowiednio zbilansowana dieta – bogata w witaminy i minerały – więcej informacji znajdziesz we wpisie: „Co to jest zdrowe odżywianie?”;
• dbałość o dobre nawodnienie organizmu;
• psychologiczne uodpornienie się na sytuacje stresowe (tutaj wskazana jest pomoc specjalisty).

Stres jest także redukowany poprzez podwyższenie poziomu serotoniny (hormonu szczęścia) i dopaminy (hormonu przyjemności). W tym przypadku pomocne mogą być: odpoczynek, spełnienie zawodowe, obecność bliskich, muzyka, taniec, masaż, aromaterapia, śmiech, uprawianie hobby czy też ćwiczenia fizyczne.

Co to jest stres i jak go opanować? Już wiesz!

Reakcja stresowa jest pożądana w momencie, kiedy ma nam pomóc zmobilizować się do ratowania zdrowia, a nawet życia. Jest też mile widziana przy podejmowaniu wyzwań, ponieważ pomaga nam się skoncentrować. Zdecydowanie niewskazane jednak jest życie w nieustannym stresie, który ma katastrofalne skutki dla zdrowia, ciała i psychiki. Dobrze jest być świadomym negatywnych skutków nadmiernego stresu i zapobiegać mu, nie dopuszczając do rozwoju potencjalnych, związanych z nim chorób. Nie zapominaj, że profilaktyka jest na wagę złota. A skoro już wiesz, co to jest stres, jak działa, co go powoduje i jak go opanować, wystarczy tylko zacząć działać! A jeśli chcesz rozszerzyć temat i dowiedzieć się jeszcze więcej, koniecznie zajrzyj do wpisu: „Jak pokonać stres? – wzmocnij odporność i zapobiegaj”.