Co to jest joga i co daje?

Joga niejedno ma imię – niektórym kojarzy się z rozciągającymi mięśnie ćwiczeniami w klubie fitness, inni – myśląc o tym systemie – widzą raczej indyjskich guru i lewitujących joginów. Dzięki niezwykłej popularności, jaką joga zyskała w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w zachodnim świecie, stał się to system ćwiczeń dostępny niemal dla każdego. Jeśli i Ty chcesz wejść na jogiczną ścieżkę, jesteś w dobrym miejscu. Jeśli się wahasz – mam nadzieję, że przekonam Cię do spróbowania. W artykule „Jak dbać o ciało? – self-care i budowanie relacji” wspominałam, że sama byłam sceptycznie nastawiona do jogi, ale w końcu przekonałam się i nie żałuję. Zapraszam Cię więc do dalszej części tekstu! Dowiesz się, co to jest joga, jakie może przynieść korzyści i wreszcie – jak zacząć ćwiczyć jogę. 

Co to jest joga?

Wbrew pozorom, wcale nie jest łatwo odpowiedzieć na pytanie: „Co to jest joga?”. Jeszcze trudniejsza może być odpowiedź na pytanie, jakie efekty może przynieść jej regularna praktyka. Każdy jogin staje na macie, mając inne cele i oczekiwania wobec praktyki i ostatecznie od niego samego zależy, jak szybko będzie robić postępy. Do praktyki jogi można podejść jak do gimnastyki, czyli od czysto fizycznej strony i wtedy postępy śledzić, obserwując zwiększenie elastyczności ciała czy umacnianie się mięśni. Dzięki regularnej praktyce można jednak zaobserwować także bardziej subtelne efekty, jak zwiększenie świadomości ciała czy otwarcie na głębszą pracę nie tylko z ciałem, ale także z umysłem. Hatha joga, która często bywa utożsamiana z zestawem ćwiczeń fizycznych popularnych w zachodnim świecie, powstała po to, aby przygotowywać ciało do trudów medytacji, na przykład związanych z długim siedzeniem.

Samo słowo “joga” w sanskrycie tworzone jest przez morfem yuj (judż), oznaczający kontrolę i jarzmo, ale także zjednoczenie i jedność. Z kolei Jogasutry, czyli najstarszy traktat o jodze, wskazuje definicję jogi mówiącej o tym, że jest ona zatrzymaniem poruszeń umysłu. A zatem, co to jest joga? Najprościej mówiąc, jest to system filozofii indyjskiej, który zajmuje się związkiem pomiędzy ciałem a umysłem i świadomością. Ćwiczenia fizyczne są jedynie jednym z elementów tej bogatej tradycji. Oprócz asan (pozycji), na ścieżkę jogi składają się przykazania moralne, pranajama (ćwiczenia oddechowe) czy też medytacja, o której możesz poczytać więcej we wpisie „Co to jest medytacja i na czym polega?”. 

Rodzaje jogi – jaką jogę wybrać dla siebie?

Zaczynając przygodę z jogą, warto poznać jej rodzaje. Nie każde zajęcia wyglądają tak samo i – wbrew pozorom – nie zawsze joga polega jedynie na rozciąganiu ciała. Asany, czyli pozycje jogi, mogą być wykonywane statycznie lub dynamicznie. Można wykonywać ruchy w rytm oddechu lub trwać w określonych wariantach przez z góry zaplanowany czas.

Najpopularniejsze rodzaje jogi w Polsce

• Vinyasa Krama – to dość dynamiczny rodzaj praktyki, w której sekwencje ruchów powtarza się w rytm oddechu. Praktyka kładzie duży nacisk zarówno na wzmacnianie, jak i na pracę nad elastycznością ciała. 
• Ashtanga Joga – to kolejny dynamiczny rodzaj jogi, odpowiedni dla osób, które odnajdą się przy powtarzaniu zawsze tej samej, z góry ustalonej sekwencji asan. W ashtanga jodze ćwiczy się dynamicznie, w rytmie oddechu, płynnie zmieniając pozycje. Wiele uwagi poświęca się oddechowi oraz skupianiu wzroku w odpowiednim punkcie podczas wykonywania asan. 
• Joga wg. metody B.K.S Iyengara – to odmiana hatha jogi, w której kładzie się nacisk na precyzję wykonania każdej asany. Ideą jogi według tej metody jest także modyfikacja asan do możliwości każdego jogina, dzięki wykorzystaniu wałków, klocków czy pasków. To jedna z odmian jogi polecana osobom po kontuzjach czy potrzebujących terapeutycznych wariantów. Nie oznacza to jednak, że ćwiczenia są proste. W pozycjach zostaje się o wiele dłużej, niż w bardziej dynamicznych odmianach jogi. 
• Hatha Joga – słowo „hatha” oznacza siłę i właśnie na aspekt fizyczny kładzie się spory nacisk w tym rodzaju jogi. Trzy wcześniej opisane systemy wywodzą się z hatha jogi. To oznacza, że praktykując na przykład jogę Iyengara, ćwiczy się właśnie hatha jogę. 
• Yin Joga – to najbardziej statyczny system ćwiczeń, podczas których kładzie się nacisk na pracę z powięzią. W pozycjach przebywa się nawet przez kilka minut, pracując nad rozciągnięciem, mobilnością i elastycznością. 
• Joga Kundalini – to praktyka obejmująca śpiewanie mantr, ćwiczenia oddechowe i sekwencje asan. Wykonuje się je w celu aktywacji energii Kundalini – duchowej energii, która – według joginów nurtu Kundalini – znajduje się u podstawy kręgosłupa.

Są także inne rodzaje jogi, na przykład Joga Hormonalna, Joga Nidra, Sivananda Joga, Hot Joga. W wielu szkołach jogi wyodrębnione są także zajęcia dla zdrowego kręgosłupa lub zajęcia jogi terapeutycznej.

Co daje joga? Jakie są efekty regularnych ćwiczeń?

Joga jest znana przede wszystkim ze swojego zbawiennego działania na zdrowie kręgosłupa. Pomaga też pracować nad elastycznością ciała, a także wzmacnia niektóre jego partie. Zdrowotne efekty ćwiczenia jogi są niezaprzeczalne¹. Pozwala zbudować silne mięśnie okalające kręgosłup, pozytywnie wpływając na zdrową postawę, ale także i zwiększając szansę na długie życie w sprawności. Wśród nauczycieli jogi popularne jest stwierdzenie, że człowiek jest tak młody, jak elastyczny jest jego kręgosłup. Przede wszystkim jednak joga, o ile nie jest traktowana jedynie jako aktywność fizyczna czy zwykła forma ruchu, powinna być praktykowana z pełną uważnością.

W zależności od tego, jaki rodzaj jogi praktykujemy, do dyspozycji będziemy mieć także wiele elementów, pozwalających na pełniejsze zanurzenie w chwili obecnej i pogłębianie świadomości ciała. Może być to na przykład skupianie wzroku na określonym punkcie, praca z oddechem, mantrowanie. Zaawansowani jogini praktykują też pranayamę, czyli pracę z oddechem, która jest bardziej wymagającą jogiczną praktyką. Stopniowo, czasem zupełnie niepostrzeżenie, joga otwiera potrzebę na większą uważność w życiu codziennym, autentyczne bycie w chwili obecnej i pozwala pracować nad zwiększeniem świadomości ciała. Często także praktyka jogi prowadzi do zainteresowania innymi praktykami, na przykład ćwiczeniami oddechowymi czy też medytacją. Jeśli interesuje Cię ta druga praktyka, zapraszam do wpisu „Jak medytować?”.

Jak zacząć uprawiać jogę?

Aby zacząć ćwiczyć jogę w sposób odpowiedzialny, warto znaleźć szkołę jogi, w której odbywają się zajęcia dla początkujących. W ten sposób zyskasz pewność, że nie zaczniesz ćwiczyć nieprawidłowo, pogłębiając krzywdzące dla ciała wzorce ruchowe. Niektóre pozycje jogi, nawet początkujące, wymagają dużej precyzji. Aby ją osiągnąć, dobrze jest przynajmniej na początku jogicznej drogi ćwiczyć pod okiem nauczyciela. Skoryguje on ewentualne błędy czy objaśni trudne aspekty poszczególnych ruchów. Oczywiście, mnóstwo darmowych zajęć jogi można znaleźć na przykład na YouTube. Jednak warto ostrożnie podchodzić do regularnej samodzielnej praktyki, szczególnie jeśli dopiero zaczynasz swoją przygodę z jogą.

Jak często ćwiczyć jogę?

Joga to bardzo rozbudowany system ćwiczeń. Niektóre asany mają działanie wzmacniające mięśnie, inne będą działać rozciągająco, zwiększać elastyczność ciała czy wspomagać procesy regeneracji. Odpowiednio dobierając praktykę, można bez obaw ćwiczyć codziennie. Sesja jogi trwa zazwyczaj od godziny do 1,5 godziny i obejmuje sekwencje ruchów pracujących nad określonym obszarem ciała oraz sekwencję relaksacyjną na koniec. Aby odczuć pozytywne efekty ćwiczenia jogi, wystarczy jednak ćwiczyć 2-3 razy w tygodniu. Nic nie stoi również na przeszkodzie, aby wykonywać krótsze praktyki, na przykład półgodzinne. Wtedy tym bardziej można śmiało włączać ćwiczenia do codziennej rutyny. 

Co jest potrzebne do jogi?

Prawdopodobnie zastanawiasz się, co jest potrzebne do jogi, aby móc zacząć ją praktykować. Przede wszystkim przyda Ci się odzież, która nie krępuje ruchów. Warto zadbać o to, aby spodnie, leginsy czy spodenki do ćwiczeń nie ograniczały możliwości ruchu. W trakcie praktyki bardzo często wykonuje się wykroki lub mocno rozszerza się nogi. Dodatkowo, warto zatroszczyć się o to, aby odzież nie była zbyt luźna, bo może to utrudnić nauczycielowi dokonywanie potrzebnych korekt. Jeśli masz długie włosy, nie zapomnij o spince lub gumce.

Dodatkowo, podczas praktyki przyda się mata. Większość szkół jogi nieodpłatnie udostępnia maty do ćwiczeń. Skorzystanie z nich to bardzo dobry sposób, aby bez inwestycji sprawdzić, czy joga to aktywność dla Ciebie. Własną matę możesz kupić dopiero wtedy, gdy podejmiesz decyzję, że chcesz ćwiczyć regularnie. W szkołach korzysta się także z różnych pomocy, które ułatwiają ćwiczenia, na przykład: pasków do jogi, wałków (bolsterów), klocków czy koców. Nie potrzebujesz żadnego z tych sprzętów, zaczynając ćwiczyć. Natomiast jeśli spodoba Ci się praktyka i poznasz swoje ciało, być może zechcesz mieć swoje własne pomoce do jogi. 

Joga dla każdego

Joga jest dostępna dla każdego i każdy może ją ćwiczyć – dlatego do ćwiczenia jogi potrzebne jest tylko ciało i odrobina wolnej przestrzeni. Reszta to tylko rekwizyty, które mogą ułatwić praktykę. Jeśli ćwiczysz jogę i chcesz podzielić się swoimi wskazówkami, koniecznie zostaw komentarz pod spodem!

Chcesz wiedzieć więcej? Przeczytaj te książki o jodze:

• B.K.S Iyengar – „Światło jogi”
• B.K.S Iyengar – „Joga światłem życia”
• H. David Coulter – „Anatomia Hatha Jogi”
• Sadhguru Jaggi Vasudev – „Inżynieria wnętrza. Z joginem po radość życia”
• A.G. Mohan – „Joga dla ciała, oddechu i umysłu. Program przywracania równowagi życiowej”

1. Susan Holtzman and R Thomas Beggs, Yoga for chronic low back pain: A meta-analysis of randomized controlled trials https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3805350/ Douglas G. Chang, Jacquelyn A. Holt i inni, Yoga as a treatment for chronic low back pain: A systematic review of the literature