Co to są emocje i jak działają?

Emocje towarzyszą człowiekowi niemalże na każdym kroku. Jedne z nich odczuwasz tylko chwilę, są przelotne i prawie nieuchwytne. Inne natomiast towarzyszą Ci o wiele dłużej, odciskając na Tobie piętno. Smutek, radość, złość, zaciekawienie – na pewno je znasz. Pozostaje jednak pytanie, co to są emocje, w jaki sposób działają, skąd się biorą i po co? Przeczytaj ten wpis i dowiedz się, czego nie wiesz jeszcze o emocjach.

Co to są emocje?

Emocje to elektryczne i chemiczne sygnały, które Twoje ciało wysyła do Ciebie, aby poinformować Cię o tym, co właśnie się w nim dzieje. Sygnały te docierają w pierwszej kolejności do wzroku, następnie – dotyku, słuchu, węchu i smaku. Na samym końcu wędrują już prosto do mózgu, gdzie zostają przetworzone w układzie limbicznym. Miejsce to jest połączone z ciałem i resztą mózgu, dzięki czemu szybko informuje je, jak mają zareagować w odpowiedzi na konkretną sytuację emocjonalną.

Według niektórych teorii, wyróżniamy 4 rodzaje czynników, które wyzwalają emocje:

1. Bodźce endogenne (powstające w umyśle) i egzogenne (czynniki zewnętrzne).
2. Motywacje – dążenia i cele, którym towarzyszą różnego rodzaju stany emocjonalne.
3. Korelaty fizjologiczne – działanie zarówno ośrodkowego, jak i obwodowego układu nerwowego.
4. Ocena poznawcza – ocena konkretnych sytuacji i wydarzeń przez kogoś, kto nadaje im znaczenie.

Emocje są pewnego rodzaju wskazówkami, jak Ty – jako człowiek – odbierasz świat, który Cię otacza. Wiele osób dąży do tego, aby w swoim życiu odczuwać wyłącznie emocje, które są uznawane jako pozytywne, jednocześnie negując te mniej przyjemne (smutek, onieśmielenie czy złość). Emocji jednak nie należy tłumić i z nimi walczyć. Wręcz przeciwnie – najlepiej jest dokładnie się im przyglądać, bowiem emocje mówią wszystko o nas samych. „Negatywnych” emocji nie odczuwamy zwykle bez powodu, prawie zawsze pojawia się przyczyna, która sprowokuje człowieka do tego typu uczuć. Warto głębiej się nad tym zastanowić i znaleźć źródło danej emocji – wtedy dowiesz się, czy Twoja reakcja była uzasadniona, czy zupełnie niepotrzebna.

Emocje – jakie są?

Pamiętaj, że nie ma złych czy negatywnych emocji, mogą być za to trudne. Zdarza się, że ludzie czasami sami przed sobą ukrywają smutek czy żal. Zupełnie niepotrzebnie oszukają samych siebie. O wiele prościej jest jednak zastanowić się i znaleźć przyczynę danych emocji. Skrywane głęboko uczucia, niestety, lubią wracać ze zdwojoną siłą i wtedy odczuwamy je jeszcze mocniej.

Zrozumienie emocji nie jest łatwym zadaniem, ale nie niemożliwym. Według Roberta Plutchika, amerykańskiego psychologa, wyróżniamy 8 podstawowych emocji u człowieka, które łączą się w antagonistyczne pary: radość – smutek, zaufanie – wstręt, strach – gniew i oczekiwanie – zaskoczenie.

Emocje koła Plutchika często łączą się, przenikają, tworząc coraz to bardziej skomplikowane stany emocjonalne. Natomiast Theodore Kemper sądził, że emocje złożone,to podstawowe emocje, które człowiek rozumie zupełnie inaczej w zależności od sytuacji.

Każdą emocję podstawową można jednak podzielić na kilka jej słabszych i mocniejszych poziomów:

• radość – pogoda ducha, szczęście, ekstaza;
• smutek – przygnębienie, zniechęcenie, żal, rozpacz;
• gniew – rozdrażnienie, irytacja, wzburzenie, wściekłość;
• strach – nerwowość, niepokój, przerażenie, histeria;
• wstręt – nuda, pogarda, odraza, obrzydzenie;
• zaufanie – akceptacja, bezpieczeństwo, podziw;
• zaskoczenie – rozproszenie, zdziwienie, szok, ogłupienie;
• oczekiwanie – zainteresowanie, czujność, niepewność.

Natomiast badania Paula Ekmana, pioniera w dziedzinie badania emocji, udowodniły, że sześć spośród podstawowych emocji, tj. zaskoczenie, smutek, wstręt, złość, radość i strach – występują we wszystkich kulturach. Nawet w tych miejscach, do których nie dotarła jeszcze cywilizacja.

Jak powstają emocje?

Choć już za czasów Hipokratesa doszukiwano się źródła emocji w mózgu, to tak naprawdę dopiero XIX wiek był przełomowy, jeśli chodzi o badania nad emocjami. Karol Darwin w „O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt” dał początek badaniom nad mechanizmem emocji. Autor twierdził, że wzorce emocjonalne są dziedziczne, co potwierdził w toku ewolucji. Człowiek wyraża swoje emocje za pomocą takich samych mechanizmów ruchowo-mięśniowych oraz procesów wewnątrzmózgowych, jak udomowione ssaki.

Ponadto pierwsze prace eksperymentalne nad emocjami z końca XIX wieku udowodniły, że usunięcie kory mózgowej nie eliminuje emocji, a wręcz przeciwnie – potęguje je. Dlatego źródła emocji zaczęto szukać pod korą. Dziś już wiadomo, że emocje powstają przy współpracy struktur korowych i podkorowych. Wyniki badań z ostatnich lat wskazują, że kluczową rolę w regulacji emocji odgrywają w szczególności dwie struktury:

• ciało migdałowe – amygdala – ocenia napływające z otoczenia bodźce,
• kora podczołowa – jest odpowiedzialna za świadome przeżywanie emocji oraz kontrolę.

Układ nerwowy człowieka osiąga pełną dojrzałość w okolicach 20 roku życia. Dlatego dzieci nie potrafią hamować swoich emocji i radzić sobie z nimi tak dobrze, jak osoby dorosłe.

Gdzie w ciele odczuwamy emocje?

Mamy teraz dla Ciebie zadanie! Zamknij oczy i spróbuj wyobrazić sobie sytuacje, podczas których czułeś(-łaś) smutek, gniew, miłość i dumę. Czy towarzyszyło Ci wtedy przyspieszone bicie serca, uczucie pustki lub fala ciepła? Fińscy naukowcy zbadali grupę 700 osób, które wskazały im, gdzie w ich ciele są zlokalizowane poszczególne stany emocjonalne. Badani musieli myśleć o sytuacjach związanych z 14 emocjami. Następnie na przedstawionych na kartce dwóch pustych sylwetkach ludzkich zamalowywali części ciała, w których dana emocja była najmocniej i najmniej odczuwalna.

Po zestawieniu map emocji, które stworzyli badani, powstały powtarzalne schematy odczuwania emocji w ciele człowieka. Przykładowy schemat możesz znaleźć tutaj.

Ciekawostka! Większość badanych wskazała, że szczęście i miłość aktywują niemal całe ciało. Miłość jednak nie obejmuje nóg w tak dużym stopniu, jak szczęście. Przeciwieństwem tego jest stan depresyjny, którego skutkiem jest brak reakcji w niemal całym ciele.

Już wiesz, co to są emocje i jak działają – czuj bardziej świadomie!

Teraz już wiesz, że emocji nigdy nie należy blokować, a wręcz przeciwnie – należy się na nie otworzyć. Dlatego, jeśli czujesz, że emocje przejmują kontrolę nad Twoim życiem i nie pozwalają na chłodną ocenę sytuacji, poproś o pomoc specjalistę, na przykład psychologa lub psychoterapeutę. Terapia nie jest przeznaczona tylko i wyłącznie do leczenia zaburzeń psychicznych, ale pomaga również w pracy nad sobą. Dzięki rozmowie ze specjalistą poznasz i zrozumiesz pewne schematy, które Tobą kierują. Ponadto nauczysz się rozróżniać emocje i sobie z nimi radzić. Tymczasem zachęcamy do zgłębienia tematu i przeczytania artykułu: „Jak kontrolować emocje i uwolnić te zablokowane?”.