Insulina – co to jest? Mechanizm działania i rola
Insulina to najpotężniejszy hormon, jaki istnieje w naszym ciele. Odpowiada za obniżenie poziom cukru we krwi. Insulina została odkryta w 1922 roku i było to jedno z ważniejszych odkryć medycznych, które stanowiło przełom w leczeniu cukrzycy. W tym artykule postaram się przybliżyć Ci w prosty (i wcale nieoczywisty) sposób temat insuliny – mechanizm jej działania i rolę, jaką pełni w ludzkim organizmie. Zapraszam!
Dlaczego człowiek je?
Aby zrozumieć działanie insuliny, musisz zacząć od podstawy, czyli od odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego jem?”. Głównym powodem jedzenia nie jest zadowolenie swoich kubków smakowych czy napełnienie brzuszka, aby potem go z czułością pogładzić. Człowiek je po to, aby pozyskać potrzebną do życia energię. Wytwarzasz ją w procesie metabolizowania, który polega na rozkładaniu większych części jedzenia na mniejsze, aby później te mogły zostać użyte przez komórki.
Załóżmy, że zjadłeś ciasto. Do jednej komórki nie wejdzie cały kawałek, dlatego musi być rozłożony na malutkie cząsteczki, czynniki pierwsze. Nasze ciało jest więc w pewnym stopniu maszynką do metabolizowania jedzenia.
Co to jest glukoza?
Chcąc Ci wyjaśnić, jak działa insulina, nie mogę nie wspomnieć tutaj o glukozie. Glukoza jest bardzo ważnym składnikiem w ciele człowieka. Jeżeli przyjmujemy jakiekolwiek węglowodany, to są one rozkładane do postaci glukozy, która jest najmniejszą cząsteczką węglowodanów. Jaki jest największy problem z glukozą? Składnik ten musi być zaabsorbowany przez Twoje ciało, aby funkcjonowało efektywnie. Glukoza ma kilka rodzajów działania:
- Wytwarzanie energii
- Magazynowanie
- Zamiennik – glukoza może zostać zamieniona w coś innego poprzez mikrobiom w jelitach lub wydalona. Jeśli jej stężenie jest za wysokie, może być wydalona przez nerki w moczu, co może jednak doprowadzić do uszkodzenia nerek.
Proces rozkładania węglowodanów na glukozę
Proces rozkładania węglowodanów na glukozę najlepiej zobrazuję za pomocą przykładu. Wyobraź sobie, że zjadłeś czekoladę. Proces trawienia rozpoczyna się już w Twoich ustach, ponieważ jej składniki są rozkładane przez ślinę. Następnie czekolada jest trawiona w żołądku i przechodzi dalej do jelita cienkiego. Jelito cienkie jest oplecione naczyniami krwionośnymi, przez które glukoza przechodzi do Twojego krwiobiegu. Stamtąd cząsteczki glukozy są transportowane do wszystkich komórek w ciele, aby przekształcić je w energię.
Magazynowanie glukozy
Pozyskaną podczas jedzenia glukozę możesz wykorzystać od razu – na przykład jeśli coś zjesz, a później pójdziesz na trening, to wtedy Twoje mięśnie czerpią z niej energię. Glukoza może również być magazynowana. Gdy nie prowadzisz aktywnego trybu życia, Twój organizm nie jest chętny wyrzucać nic ze swojego ciała, dlatego magazynuje glukozę w 3 miejscach: w wątrobie, w tłuszczu (jeśli jej akurat będzie dużo) lub mięśniach (pod postacią glikogenu).
Dlaczego ciało magazynuje glukozę lub chce ją usunąć z krwiobiegu?
Ciało magazynuje glukozę, ponieważ chce jej używać przez dłuższy czas. Nasz organizm spodziewa się tego, że przyjdą „ciężkie czasy”, dlatego zawsze dobrze jest mieć odrobinę glukozy w sobie „na potem”. Ciało zaś usuwa glukozę z krwiobiegu, ponieważ jest wysoce toksyczna. Glukoza w dużych ilościach może doprowadzić do zawału lub uszkodzić komórki i organy w całym ciele. Dlatego tak ważne jest badanie poziomu glukozy we krwi. Cukier po zjedzeniu posiłku nie znika, z czasem spada do pewnego poziomu i na tym poziomie powinien się utrzymywać, ponieważ komórki mózgowe człowieka potrzebują glukozy przez cały czas, aby prawidłowo funkcjonować.
Jak działa insulina?
Skąd komórki magazynujące wiedzą, kiedy mają magazynować glukozę, a kiedy mają przestać, aby jej poziom nie był w krwiobiegu za niski ani też za wysoki? Odpowiedzią na to pytanie jest właśnie insulina.
Insulina informuje komórki w całym ciele, kiedy pobierać glukozę, kiedy nic z nią nie robić i kiedy ją oddawać z „magazynów”. Ponadto ma bardzo ważną funkcję, czyli informuje komórki, gdzie glukoza ma być magazynowana. Insulinę możemy porównać do kuriera DPD w dziedzinie glukozy. On decyduje, gdzie ma dostarczyć paczkę, w jaki sposób i kiedy. Zajmuje się tylko i wyłącznie dostarczaniem glukozy w ciele człowieka.
Skąd insulina wie, co ma robić?
Trzustka to organ, który kontroluje insulinę. Gdy zjesz posiłek, czyli w momencie, gdy pojawi się glukoza w Twojej krwi, trzustka wypuszcza insulinę. Glukoza dzięki trzustce przechodzi do krwiobiegu i wchodzi do komórek beta (komórki trzustki). Gdy stężenie glukozy jest tam zbyt wysokie, to wtedy insulina jest wprowadzana do Twoich komórek, jeżeli nie – insulina nie jest wypuszczana. Możesz to sobie wyobrazić jako pojemnik, do którego do środka przez krwiobieg wpływa non stop krew, a jeżeli coś zjedliśmy – to i glukoza. Pojemnik ten ma dwa sensory – jeden sensor mówi, że stężenie glukozy jest wysokie, a drugi sensor mówi, że stężenie glukozy jest niskie.
Czym jest cukrzyca?
Proces wypuszczania insuliny z trzustki musi działać prawidłowo, aby skutecznie usuwać glukozę z krwi. Dzięki temu Twoje komórki nie zostaną uszkodzone, a Ty nie zachorujesz na cukrzycę.
Rozróżniamy dwa typy cukrzycy:
- Cukrzyca typu pierwszego: to choroba autoimmunologiczna. Polega na tym, że układ odpornościowy atakuje własne komórki beta, uważając je za wrogie. Organizm nie wie wtedy, jaki jest poziom glukozy we krwi, dlatego pojawia się problem z wypuszczeniem insuliny w odpowiednim czasie.
- Cukrzyca typu drugiego: to o wiele bardziej powszechna choroba (80% do 85% przypadków to właśnie typ drugi). Wyobraź sobie, że każda komórka to jest jeden dom z lokatorem w środku, do którego przychodzi wcześniej już wspomniany kurier DPD. Cukrzyca typu drugiego w tym przypadku jest problemem ze wzrokiem lokatora – lokator patrzy przez wizjer i zamiast kuriera z paczką widzi Świadków Jehowy i nie otwiera. Komórki z insuliną przestają dobrze funkcjonować, zamykają drzwi i nie wpuszczają do środka już więcej cukru. Dlatego poziom glukozy we krwi jest non stop wysoki.
Jak dobrze zarządzać glukozą w swoim organizmie?
Po pierwsze, częste spożywanie posiłków to podstawowy błąd, który popełniamy. Załóżmy, że jesz ok. 16 godzin dziennie i cukier we krwi jest bez przerwy na wysokim poziomie. Oczywiście, nie chodzi tylko o to, że jesz za często, ale znaczenie mają również produkty, które spożywasz. Jeżeli w Twojej diecie jest dużo przetworzonych produktów oraz cukrów prostych, to Twój poziom glukozy będzie ciągle skakał, a tego lepiej unikać.
Jak utrzymać stabilny poziom cukru we krwi?
- Warto wprowadzić tzw. okno żywieniowe, przykładowo 10 albo 8 godzin, podczas których jesz wszystko i wybierasz produkty, które będą ciężkie do strawienia. Na przykład, jeśli wybierasz węglowodany, to nie jedz białego chleba, tylko chleb pełnoziarnisty. Cząsteczki ziaren w chlebie pełnoziarnistym spowodują, że będzie on o wiele wolniej trawiony w Twoim organizmie.
- Drugim ciekawym sposobem na utrzymanie stabilnego poziomu glukozy we krwi w przypadku spożywania dużej ilości węglowodanów jest ekstrakt z cynamonu. Łącząc go razem z posiłkiem, zniwelujesz nagłe wysokie skoki cukru.
- Dobrym i prostym sposobem jest również aktywność fizyczna. Jeśli mamy we krwi glukozę, to warto ją zużyć. Udowodniono, że już 10-minutowy spacer, stosunkowo szybkim tempem, doprowadzi glukozę do pożądanego stanu. Jeżeli zrobisz ten 10-minutowy spacer zaraz po posiłku, już nie musisz tak bardzo się martwić o poziom cukru we krwi.
- Zimny prysznic również obniży poziom cukru we krwi. Organizm, aby wytworzyć ciepło, wykorzystuje do tego glukozę. Dlatego jeżeli będziesz przebywać w zimnych warunkach, to poziom glukozy spadnie.
- Ostatnim sposobem na utrzymanie odpowiedniego poziomu glukozy we krwi jest odpowiednia dieta. Jeśli spożywasz produkty, które zawierają dużo węglowodanów, postaraj się je zbilansować – dorzuć białko i tłuszcze. Spowolni to proces trawienia, a cukier nie będzie skakać tak wysoko.
Jak zbadać poziom glukozy we krwi?
Z chorobą cukrzycy i z brakiem wiedzy na jej temat zmaga się dzisiaj cała cywilizacja. Najnowszy raport Instytutu Ochrony Zdrowia w Polsce wskazuje, że 25-30% dorosłych nie ma pojęcia o tym, że choruje na cukrzycę. Dlatego warto robić systematycznie podstawowe badania i sprawdzać na bieżąco poziom cukru w swojej krwi.
Na rynku istnieją również dedykowane urządzenia do samodzielnego przeprowadzenia badania. Na przykład CGM Continuous Glucose Monitoring – jest to monitor, który sprawdza poziom glukozy we krwi non stop. Nie musisz nawet nakłuwać palca, co zwykle wymagają podstawowe aparaty do badania cukru. Wystarczy przyczepić sobie do skóry czujnik, w środku jest igiełka, którą należy wbić delikatnie w ciało. Poziom glukozy można sprawdzić w każdym momencie, ponieważ taki sensor działa przez 14 dni.
Jak działa CGM Continuous Glucose Monitoring?
Aby urządzenie CGM Continuous Glucose Monitoring działało prawidłowo, potrzebny jest telefon. Przykładamy swojego smartfona, w którym jest włączony NFC, do czytnika w urządzeniu, a na ekranie pokazuje się wykres glukozy. I w ten oto sposób możesz sobie sprawdzić poziom cukru we krwi. Jeżeli jest za wysoki, musisz skontaktować się z lekarzem, bo prawdopodobnie masz już zaczątki insulinooporności albo cukrzycę.
Choć ja nie mam żadnego problemu z poziomem cukru we krwi, to śledzę te dane dla własnego zdrowia. I Ty też powinieneś to robić. Nawet jeśli nie podejrzewasz cukrzycy. Chociaż raz w roku warto zrobić badania, ponieważ nigdy nie możemy być pewni, co dzieje się teraz w naszym organizmie. Życzę Ci dużo zdrowia!
Zachęcam Cię do przeczytania także innych wpisów z kategorii „zdrowie”:
Dodaj komentarz